Columns, artikelen & foto's

Proloog
Dick en Annemarie waren nu een half jaar samen. Dick’s huis was verkocht, de geheimzinnige stemmen waren niet meer te horen. Dat zou voor altijd wel een mysterie blijven. Dick had een kamer gehuurd in de verpleegstersflat van het ziekenhuis waar hij was gaan werken, Annemarie was hem gevolgd. De flat stond grotendeels leeg, hij zou gesloopt worden, maar een besluit was daarover nog niet genomen. Annemarie had een eigen kamer. Ze had wisselende diensten en wilde Dick’s nachtrust niet verstoren. Ook studeerde ze voor nurse-practitioner. Annemarie had Dick verteld over haar droom: een baan in India. Dick was gelijk enthousiast. Welk land lieten ze van het toeval afhangen.

1 Het toeval was Dick en Annemarie gunstig gezind. Dick kwam een oud-studiegenoot tegen die directeur was van het Christian Hospital in Bangkok. Hij kon Dick wel gebruiken in zijn chirurgenteam. ‘Wat denk je schat?’, vroeg Dick aan Annemarie. ‘Doen?’ ‘Tuurlijk’, vond Annemarie. ‘Zo’n kans krijg je misschien maar eenmaal in je leven.’ Er was wel een kleine complicatie. Annemarie was nog bezig met de opleiding tot nurse-practitioner en die wilde ze graag afmaken. Niet alleen uit interesse, maar ook omdat die functie beter betaalde dan verpleegster. Dus ging Dick eerst en zou Annemarie later volgen, want het ziekenhuis kon zo’n ervaren super-verpleegster ook wel gebruiken.

2 En weer waren Dick en Annemarie gescheiden. Ze waren er niet blij mee na het jaar waarin Dick spoorloos was. Maar de periode was te overzien en ze konden met Skype en email in contact met elkaar blijven. Ze namen afscheid in het ziekenhuis, Dick had dat liever dan op Schiphol. Hij vond afhalen oké, maar aan weggebracht worden had hij een hekel. Op de luchthaven stuurde hij nog een sms-je met de tekst ‘Ik houd van je, mijn lief. Voor altijd de jouwe’ en Annemarie antwoordde ‘Ja, mon amour’, waaraan ze had willen toevoegen ‘Tot de dood ons scheidt’, maar dat had ze geschrapt. Want wie wil nu praten over de dood als je verliefd bent?

3 Dick had het naar zijn zin op zijn nieuwe standplaats. Hij was verbaasd over de uitrusting van het ziekenhuis dat het nieuwste van het nieuwste aan medische apparatuur had. Met de hiërarchische verhoudingen had hij wel moeite. Hij was de informele omgangsvormen tussen arts en verpleegster in Holland gewend. Hij mocht ook niet meer patiënten zelf ophalen. Die werden door een verpleegster naar zijn spreekkamer gebracht. Maar hij paste zich aan: ‘s lands wijs, ‘s lands eer. Het werk slokte hem op. Hij had nauwelijks tijd om de stad te verkennen. Dat kon wachten totdat Annemarie er was. Hij probeerde ook wat Thais te leren, maar dat lukte maar matig. Die vermaledijde toonhoogtes wilden maar niet beklijven.

4 Het ziekenhuis had een appartement gezocht voor Dick en Annemarie. Twee slaapkamers, woonkamer met kitchenette en badkamer, voorzien van air-conditioning. Het appartement bevond zich op de twintigste verdieping van een flat die dertig verdiepingen telde. Dick kon er lopend naar toe, wat wel zo handig was, dan hoefde hij geen taxi te nemen. Of een motortaxi, maar daar was Dick niet gek op. De bestuurders reden hem te wild, vond hij na enkele keren achterop te hebben gezeten. Bovendien zat hij altijd opgevouwen vanwege zijn lange benen. Omdat de werkdag pas ‘s avonds eindigde, had hij geen last van de brandende zon. Dat scheelde een heleboel zweet.

5 Vanuit de woonkamer had Dick een adembenemend uitzicht op de stad. Hijzelf was in een grote stad opgegroeid, maar vergeleken met Bangkok was zijn geboorteplaats een dorp. Bangkok bleek een krankzinnige metropool, uit zijn krachten gegroeid waardoor het verkeer regelmatig in de knoop zat. Een taxirit is dan een oefening in geduld. Erg gezond kon de stad niet zijn met die honderdduizenden auto’s, bedacht Dick. Astmalijders kunnen de stad maar beter mijden. Een rumoerige stad ook. Zelfs in het Lumpinipark, het grootste groengebied, is geen stil plekje te vinden. Dick kwam er niettemin graag. Je kon er heerlijk wandelen en joggen of in een prieel een boek lezen.

6 De overige chirurgen in het ziekenhuis waren blij met de komst van Dick. Ze kenden hem van publicaties in vaktijdschriften en hadden respect voor zijn vakmanschap. De verpleegsters in de OK leerden veel van hem. Ze moesten wel wennen aan zijn soms informele omgangsvormen, die zo heel anders waren dan van de Thaise chirurgen. Dick had geen klagen over hen, ze waren vakkundig en werkten efficiënt. Buiten de OK had hij geen contact met hen. Toen hij eens in het ziekenhuisrestaurant bij hen aan tafel ging zitten, tikten zijn collega’s hem later op de vingers dat dit not done was.

7 Twee maanden verstreken. Dick en Annemarie hadden de meeste dagen Skype contact met elkaar. Soms liet de verbinding het afweten, soms zorgden het tijdverschil en hun beider diensten ervoor dat er geen gemeenschappelijk tijdstip was te vinden. Ze wisselden lieve woordjes uit en vertelden wat ze gedaan hadden. Ze haalden herinneringen op aan het half jaar dat ze samen waren geweest en droomden over hun toekomst. Annemarie had zich met volle overgave op de studie geworpen. Ze wilde in één keer slagen zodat ze zo snel mogelijk naar haar amour kon. Zo noemde ze Dick vaak. Annemarie hield van dat woord. Het klonk als een liefdeslied.

8 Het weerzien op luchthaven Suvarnabhumi was in één woord hemels. Het was alsof Dick en Annemarie een poging deden het wereldrecord langzoenen te verbeteren. Dick moest lang wachten totdat Annemarie in de aankomsthal verscheen. Ze had meer dan een uur bij Immigration moeten wachten met als enige voordeel dat ze niet hoefde te wachten op haar bagage. De bloemen die hij had meegenomen, begonnen al te verwelken – bij wijze van spreken dan. Annemarie had ook iets meegenomen: kaas uit Edam verpakt in rood cellofaan. In de hypermarkten was weliswaar kaas uit Holland te koop: Edam, Gouda, Maasdam, in plakjes, maar er gaat toch niets boven kaas uit het vuistje van je geliefde.

9 ‘Wat doen we? Eerst vrijen of eerst eten?’, vroeg Dick toen ze gearriveerd waren in hun nieuwe liefdesnestje. Daarover hoefden ze niet lang na te denken. Het werd dus vrijen, waarna ze de douche indoken want ondanks de airconditioning waren ze behoorlijk bezweet geraakt. Naar een restaurant hoefden ze niet lang te zoeken, want die waren ruim vertegenwoordigd in de buurt. Dick nam haar mee naar het restaurant, waar hij meestal ’s avonds at als het werk erop zat. Veel honger had Annemarie niet, want ze had een uur voor aankomst in het vliegtuig gegeten en zo’n grote eter was ze niet. Dick at Pad Thai, een populair Thais eenbordsgerecht van gebakken rijstnoedels.

10 Annemarie was moe. Ze had niet veel geslapen in het vliegtuig en ze had last van een jetlag. Terwijl Dick van zijn maaltijd genoot, kon ze haar ogen bijna niet openhouden. De vrijage was uitputtend geweest, de douche erna bood slechts kort verlichting. Dick zag het wel: ‘Je bent moe hè?‘ Annemarie knikte. Dick propte het eten snel naar binnen, rekende af en hand in hand liepen ze snel terug naar hun appartement. Annemarie viel als een blok in slaap. Dick ging verder in Four reigns, een klassieker over de veranderende samenleving onder het bewind van vier monarchen. Maar na tijdje begon ook hij te knikkebollen . Hij kroop naast Annemarie in bed, drukte een kus op haar voorhoofd en zeilde weg naar dromenland.

11 Na enkele rustdagen ging Annemarie aan het werk. Ze werd rondgeleid door de directeur himself wat niet onopgemerkt bleef bij het verplegend personeel en bijdroeg aan haar gezag. Evenals Dick had Annemarie moeite met de hiërarchische verhoudingen in het ziekenhuis. Aan de ene kant stond ze als nurse practitioner een treetje hoger dan de overige verpleegsters, aan de andere kant werd van haar een soort respect voor artsen verwacht dat ze soms vond neerkomen op onderdanigheid. In Nederland kon ze als verpleegster een arts behoeden voor een uitglijder, in Thailand vereiste dat enige omzichtigheid zodat de arts geen gezichtsverlies zou lijden.

12 In Thailand-gidsen wordt het begrip Losing face vaak genoemd. Gezichtsverlies is iets wat Thai te allen tijde proberen te vermijden; anderen houden daar rekening mee. Dick en Annemarie spraken vaak over de verschillen tussen Nederland en Thailand. Zijn die wel zo groot? Zijn Nederlanders dan niet bang voor gezichtsverlies? Want ook in Nederland vereist kritiek enige tact om de werkverhoudingen niet te laten verzuren. Was het begrip assertiviteit enkele jaren geleden niet ineens opgedoken? Het was ook een gewild gespreksonderwerp bij etentjes, want de meeste Thaise collega-chirurgen hadden ook in het buitenland gestudeerd. Vaak aan gerenommeerde universiteiten.

13 Annemarie voelde zich soms als een vreemdeling in Jeruzalem. De stad was een maatje te groot voor haar. De hitte, het krankzinnige verkeer, de herrie, de chaos, de ongezonde lucht, niet onderhouden voetpaden, bouwvallen naast protserige nieuwbouw – alles ergerde haar. Vriendinnen had ze niet, de Thaise verpleegsters leken in een andere wereld te leven. Als ze even vrij waren, speelden ze een dom spelletje op hun mobieltje of chatten over volmaakt nutteloze onderwerpen. Ondanks Dick’s aanwezigheid en ondanks het werk voelde ze zich eenzaam. Haar isolement bedrukte haar. Maar daarin kwam verandering toen ze een collega van Dick ontmoette, een Amerikaan, de enige andere buitenlander in het chirurgenteam.

14 Het werk slokte Dick en Annemarie op. Ze waren ’s avond vaak te moe om meer te doen dan een beetje knuffelen. Zat de sleet in hun relatie? Nee, de hartstocht was gebleven, maar de frequentie was wel teruggelopen. Alsof dat een graadmeter zou zijn voor liefde. Annemarie vroeg wel eens: Hou je nog wel van me? Maar dat was meer gekscherend bedoeld dan een serieuze vraag. Voor Dick een schot voor open doel. Vijftig procent, grapte hij. Waaat?, riep Annemarie en gaf hem een speels tikje op zijn hoofd. Proestend van het lachen vielen ze elkaar in de armen, waarna ze een demonstratie hartstocht gaven die er niet om loog.

15 En toch schuurde er iets. Annemarie was op een avond later dan normaal thuisgekomen. Dick kon de Cabernet Sauvignon ruiken. Ze deed er heel luchtig over. Had met enkele verpleegsters wat gedronken. Het was gezellig en ze was de tijd vergeten. Dick zei er niets over, maar hij herinnerde zich ineens dat hij Annemarie een keer in het ziekenhuisrestaurant had gezien, terwijl ze in een wat leek intiem gesprek was verwikkeld met een collega-chirurg. Hij had er toen niets achter gezocht. Nu wel, maar hij verwierp die gedachte direct. Hij kon zich niet voorstellen dat Annemarie hun relatie op het spel zou zetten voor een ander.

16 Op zekere avond kwam het hoge woord eruit. Ja, ze had een ander, maar het was niet wat Dick wellicht dacht. Ze hadden een platonische verhouding. Het klikte met Mac, een Amerikaan die al vele jaren werkzaam in het ziekenhuis was. Hij liet haar een ander Bangkok zien: groene parken, historische wijken, luxueuze paleizen, rijk versierde tempels. Die trips hielpen om Annemarie’s sluimerende depressie te voorkomen. Met Dick was Annemarie wel eens in het Lumpini park geweest, maar de stad bleek veel meer groen te hebben. Haar favoriet was Bang Kra Chao, een groot woud met mangroves en boomgaarden, waar het gekwetter van vogels het geluidsdecor vormde.

17 Dick was blij voor Annemarie. Hij had al langer het idee dat ze vereenzaamde. Hij voelde zich ook schuldig dat ze elkaar zo weinig zagen omdat hij lange werkdagen maakte en weinig vrije dagen had, die bovendien zelden samen vielen met die van Annemarie. Dick vertrouwde Annemarie onvoorwaardelijk, hij dacht trouwens dat Mac gay was, dus van vreemd gaan was geen sprake. Gelukkig maar want hij herinnerde zich hoe Peter, zijn poolmaatje uit het dorp, hem destijds verteld had in een diep zwart gat te zijn gevallen, toen hij erachter kwam dat zijn vriendin hem bedroog. Het duurde lange tijd voordat hij er overheen was.

18 Dick wist een Spaans tapasrestaurant in de buurt van het ziekenhuis. ‘Mon amour’, Dick had Annemarie’s woordgebruik overgenomen, ‘wat dacht je van een Spaans etentje wanneer je jarig bent? En nodig Mac dan ook uit.’ ‘Helemaal top’, vond Annemarie die dit soort modieuze uitdrukking overigens maar zelden gebruikte. Het kostte wel enige moeite om hun roosters op elkaar af te stemmen en altijd was er de kans dat Dick en Mac voor een spoedoperatie werden opgeroepen. Het restaurant had een menuutje van drie tapas naar keuze, ideaal voor Annemarie die zo wist Dick uit Nederland een kleine eter was. Hij had haar er wel eens mee geplaagd toen hij zag dat haar lunch in het ziekenhuis bestond uit een kop soep, knäckebröd en een ei. ‘Ben je soms aan het lijnen?’

19 De keuze voor de Spaanse keuken was niet toevallig. Dick en Annemarie hadden een keer in Nederland in een Spaans restaurant gegeten. Daar was ‘alle ellende’ begonnen, zoals Dick hun liefde wel eens gekscherend noemde. Annemarie herinnerde zich dat in het begin van de maaltijd haar handen trilden, zo zenuwachtig was ze. Maar daar had ze bij dit etentje geen last van. Ze voelde zich perfect op haar gemak in het gezelschap van haar amour Dick en vriend Mac. Die twee konden het trouwens goed met elkaar vinden, alhoewel ze iets te veel over het werk praatten tijdens de maaltijd, vond Annemarie. ‘Zeg jongens, moeten jullie het altijd over je werk hebben? Praat eens over iets leuks.’

20 ‘Geachte jarige’, begon Dick met de zachte g, die niet erg paste bij iemand die Zuid-Limburg alleen uit zijn jonge jaren kende, toen hij tijdens vakanties samen met een neef op de fiets van jeugdherberg naar jeugdherberg trok. ‘Nu ge deze belangrijke mijlpaal in uw leven heeft bereikt, is het mij een grote eer u een blijk van waardering te overhandigen, waarbij ik wel wil opmerken dat u de meest charmante glimlach ter wereld heeft. Thailand mag dan het land van de glimlach heten, maar die valt in het niet bij de uwe.’ Waarna hij uit zijn rol viel met ‘Schat, van harte. Nog vele jaren, vooral met mij. En nu mag je je cadeautje uitpakken.’t Is een kleinigheidje, maar het komt uit een goed hart.’

21 Dat kleinigheidje was een 24 karaat gouden halsketting. Een Thai zou onmiddellijk willen weten hoeveel die gekost heeft, maar in Nederland wordt zo’n vraag ongepast gevonden. Annemarie bloosde er een beetje van en zei, de luchtige toon doortrekkend die Dick had gezet met zijn toespraak: ‘Dat had je nou niet moeten doen’, wat Dick verleidde tot ‘Nou, dan geef je hem toch terug.’ Dat alles ontging Mac volledig want ze hadden Nederlands gesproken en ondertiteling ontbrak. Maar hij begreep wel dat ze aan het keten waren. En dat bleef de hele avond zo. De ene kwinkslag volgde op de andere, totdat ze pijn in hun kaken kregen van het lachen.

22 Annemarie kreeg een verrassend e-maíltje van Marloes: ze had zich verloofd. En raad eens met wie? Met Peter, de vriend van Dick. Ze hadden elkaar ontmoet na de hereniging van Dick en Annemarie. Dick had Annemarie over Peter verteld, met wie hij al poolend een vriendschap had opgebouwd, en Annemarie had Dick over Marloes verteld, die ze tijdens haar Wenen reis had ontmoet en die nadien een hartsvriendin was geworden. ‘Zullen we die twee eens koppelen?’, opperde Annemarie, toen ze over hun wederzijds vrienden spraken. ‘Ze passen vast heel goed bij elkaar.’ Dick wist het niet, maar waarom niet? Een etentje met zijn vieren was nooit weg.

23 Het etentje werd tevens een afscheid, want Dick zou kort daarna naar Thailand vertrekken, waar hij ging werken in het Christian Hospital in Bangkok. Annemarie zou hem volgen wanneer ze klaar was met haar opleiding tot nurse practitioner. Dick had maar kort op zijn nieuwe standplaats gewerkt, Annemarie werkte part-time in verband met haar studie. Ze spraken af in een centraal gelegen plaats. Vooraf een aperitief, daarna eten en na afloop uitbollen. Marloes vermoedde wel een verborgen agenda achter de uitnodiging, Peter had voor dit soort dingen geen antenne. Ze troffen elkaar in een bar-bodega. Aan gespreksstof geen gebrek. Leuke jongen, zou Marloes over Peter opmerken, toen zij en Annemarie even naar de wc waren.

24 Voor het eten verkasten ze naar een Indonesiër. Ze waren de enige klanten. Het restaurant moest het hebben van de bezoekers aan de nabijgelegen jaarbeurs, maar er waren nu geen beurzen. Dick bestelde een rijsttafel voor vier personen. Water erbij, geen bier of wijn, want die bedierven maar de smaak van de heerlijke Indonesische gerechten. ‘Hoe is het in het dorp? Werk je nog steeds in dezelfde school?’ ‘, vroeg Dick. ‘Nog wel’, antwoordde Peter, ‘maar ik weet niet hoe lang nog. Het fusieplan is nog steeds niet van tafel. Maar we blijven ons ertegen verzetten. Een kleine school werkt veel prettiger dan een mammoetschool.’

25 Voor 22,50 euro per persoon aten ze hun buikje vol en rond. Keus genoeg: daging semur, sate ayam, ayam rica-rica, krupuk udang, acar ketimun, serundeng, daging rendang, sayur lodeh, pisang goreng, acar campur, emping melinjo, daging rujak, gado gado, op smaak gebracht met sambal goreng telur, sambal goreng kentang en rujak manis. Een waarlijk feestmaal, voorafgegaan door soto ayam. Alhoewel Annemarie niet veel at, genoot ze van de oriëntaalse smaken. Aan Indiaas eten was ze al verslingerd, Indonesisch werd aan haar favorieten toegevoegd. De Thaise keuken had ze nog niet omarmd. Italië en Spanje namen een tussenpositie in. Nederland stond niet op haar lijstje. Was er eigenlijk wel een typisch Nederlandse keuken?

26 Voor het uitbollen na de maaltijd was geen tijd meer. Het was al laat en ze moesten alle vier de volgende dag weer werken. ‘Heb je nog een goede raad?’, wilde Marloes op de valreep van Annemarie weten. ‘Accepteer Peter zoals hij is. Probeer hem niet te veranderen. Dat leidt alleen maar tot ruzie. Mensen veranderen niet.’ Daar kon Marloes wel mee leven. ‘En jij, Dick, wat is jouw advies?’, vroeg Peter. ‘Ik sluit me bij de vorige spreekster aan’, zei Dick. ‘Leven en laten leven en niet zeuren. Dan worden jullie heel gelukkig.’ Peter, quasi geërgerd: ‘Hoezo, worden? Dat zijn we al.’ Ze namen afscheid en beloofden contact te houden.

27 Marloes en Peter hadden elkaar dus gevonden. De koppelpoging van Annemarie was gelukt. Ze was er eigenlijk wel een beetje trots op dat ze een bescheiden rol had kunnen spelen als koppelaarster. Marloes had het al vermoed toen ze hoorde dat Peter ook was uitgenodigd voor het etentje, bij Peter drong het besef later door, maar hij was er niet rouwig om. Marloes was heerlijk gezelschap, altijd opgewekt, nooit chagrijnig en hartstochtelijk in de liefde. Het was liefde op het eerste gezicht. Marloes waardeerde in Peter zijn bezonken oordelen en zijn kleine attenties, vaak grappig zoals een cadeau-ei uit een automaat of een lolly die van kleur veranderde wanneer je erop sabbelde.

28 Over de bestemming van hun huwelijksreis hoefden ze niet lang na te denken: Thailand natuurlijk. Ze zouden enkele dagen in Bangkok logeren om te acclimatiseren en daarna doorreizen naar een vakantie-eiland. Maar zover was het nog niet. Eerst kwam het verlovingsfeest. Ze vierden het in een uitspanning aan de rand van het Veluwemeer, die redelijk centraal lag tussen het dorp van Peter en de stad waar Marloes werkte. Bovendien gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer, hoewel de meeste gasten met eigen vervoer kwamen. Dick en Annemarie feliciteerden het paar via Skype. Annemarie hoopte dat zij en Dick de volgende zouden zijn om hun verloving aan te kondigen.

29 Ze hadden geluk. De weergoden waren hen gunstig gezind. Dus verhuisde het feest naar het terras. Alleen het koud buffet bleef binnen. Beter voor de smaak, vond de eigenaar. Peter liet zich de haring goed smaken. Peter was gek op haring. Ook paling en garnalen behoorden tot zijn favoriete zeebanket. In het dorp waar hij woonde, was geen viswinkel, dus hij was vaak te vinden bij het buffet. ‘Zeg, laat je ook wat voor de gasten over?’, zei Marloes. Ze kende inmiddels wel Peter’s culinaire voorkeuren. Zelf hield ze niet van haring, wel van krab en kreeft maar die ontbraken op het buffet.

30 Het begon bijna een sleur te worden. Elke dag vroeg uit de veren, schone en gestreken kleding aantrekken, waarvoor een wasvrouw in de buurt zorgde – tegen een habbekrats: 10 baht per kledingstuk en op naar het ziekenhuis. Werken, lunchen, werken en naar huis. De lunchpauzes waren lang, langer dan in Nederland. Eenmaal per week een vrije dag op een wisselende weekdag. Annemarie pikte de Thaise taal sneller op dan Dick. Ze was altijd al op het atheneum goed in vreemde talen geweest. Annemarie had alleen moeite met de hoge toon, maar gelukkig kwam die niet veel voor. Met laag, midden, stijgend en dalend had ze geen moeite.

31 Aan Annemarie’s isolement kwam behalve door haar contacten met Mac een einde toen ze in gesprek raakte met een Filipijnse verpleegster. Filipino’s, ook Filipina’s, beheersen doorgaans de Engelse taal veel beter dan Thai, die vaak Thenglish praten met on-Engelse constructies als ‘I no go’ in plaats van ‘I don’t go’ en moeite hebben met de articulatie van medeklinkers. Merkwaardig toeval, zij heette ook Conception net als de verpleegster in Nederland die de actie Dickiedick moet terug had bedacht. Elke dag lunchten ze, als het even mogelijk was, samen waarbij ze honderduit kletsten.

32 Conception was non geweest, maar ze had haar habijt afgelegd en had haar eigen naam Theresia weer aangenomen. Wat haar had bewogen afstand te doen van haar religieus leven, was Annemarie niet geheel duidelijk. Misschien had het iets te maken met haar naam. Conception verwijst naar de onbevlekte ontvangenis van Maria; misschien geloofde ze daarin niet meer. Of ze had genoeg van de gehoorzaamheid die het kloosterleven als eis stelde en soms neerkwam op kadaverdiscipline. Theresia was op haar plaats in de verpleging. Met haar zoetgevooisde stem wist ze patiënten gerust te stellen die voor een zware behandeling of operatie stonden. Niet alle verpleegsters kunnen dat.

33 Theresia werkte op oncologie, een van de zwaarste afdelingen van het ziekenhuis met de hoogste mortaliteit. Ze moest vaak patiënten voorbereiden op een chemokuur, vooral gevreesd vanwege de mogelijke bijwerkingen. Ze sprak de patiënten moed in, maar gaf hen geen valse hoop. Verpleegsters stonden niet te trappelen om op de afdeling te werken. Het werk stelde hoge eisen aan de patiëntbegeleiding. Theresia had er een natuurlijke aanleg voor. Annemarie bewonderde haar empathisch vermogen. Alhoewel ze geen enkele afdeling uitsloot, was ze blij er niet te werken. Ze zou zich het lot van de patiënten te veel aantrekken. Theresia wist daar een goede balans in te vinden. Ze nam het werk niet mee naar huis.

34 Dick begroef zich in zijn werk. Op een keer moest hij een operatie doen, die hij niet eerder had gedaan. Dat betekende literatuurstudie. Dus zat Dick de hele avond met zijn neus in de boeken. Annemarie sleepte liters thee aan en neuriede telkens als ze thee inschonk, een oud liedje ‘Als je pas getrouwd bent, krijg je koekjes bij de thee, honing op je brood, kind’ren op je schoot. Als je pas getrouwd bent, is het leven nog een feest, het is nog nooit zo leuk geweest.’ Ze waren weliswaar niet getrouwd, maar samenwonen stond voor Annemarie gelijk aan trouwen. Dick vond het leuk, het doorbrak even het inspannende leeswerk.

35 Theresia was alleenstaand. Ze had ook geen vriendje. Over haar leven in de Filipijnen was ze opvallend zwijgzaam. Annemarie vroeg er niet naar, maar ze vroeg zich wel af of ze iets voor haar verborgen hield. Het zou wel nog wel een keer ter sprake komen, alhoewel sommige mensen hun hele leven een geheim bij zich kunnen dragen. Maar dat gebeurde niet. Toen de gesprekken tussen beide vrouwen intiemer werden, vertelde Theresia jarenlang door een oom te zijn misbruikt. Ze was zwanger geraakt en had zich laten aborteren. Illegaal, met als resultaat dat ze vermoedelijk nooit meer kinderen kon krijgen, had de arts gezegd die haar destijds na de abortus had behandeld. Dat bedrukte haar.

36 Hoe graag had Theresia een kleintje in haar armen willen wiegen, de borst geven, slaapliedjes zingen, leuke kleertjes kopen. Om daar niet dagelijks aan herinnerd te worden, had ze nooit op een kinderafdeling willen werken. Het werd oncologie. Als daar kinderen lagen, waren die ouder en was de confrontatie minder schrijnend. Zodra ze haar verpleegsteropleiding op de Filipijnen had afgemaakt, vertrok ze naar Thailand. Ze stopte haar herinneringen diep weg, maar soms kwamen ze naar de oppervlakte. Annemarie bood een luisterend oor, dat hielp de pijn te verzachten. Annemarie zag wel dat het haar goed deed erover te kunnen praten. In eigen land had de familie het incident dood gezwegen. Zelfs geen aangifte gedaan. Niemand hing er de vuile was buiten.

37 En weer deed Annemarie een koppelpoging. Niet uit bemoeizucht maar omdat ze twee mensen gelukkig wilde maken. Dick vond het geen goed idee, maar als Annemarie eenmaal iets in haar hoofd had, dan was ze er niet vanaf te brengen. Dus werd weer een etentje gearrangeerd, zogenaamd om hun 1-jarige verbintenis te vieren. Die twee waren – hoe kan het ook anders –  Theresia en Mac. Ze spraken af in Uno Mas op de 54ste verdieping van Centara Grand. De keuze was om een bijzondere reden gevallen op een Spaans restaurant, maar dat wisten alleen Dick en Annemarie. Waren zij niet verliefd geraakt in een Spaans restaurant?

38 Theresia moest denken aan de geschiedenislessen op school, waarin ze geleerd had over het Spaanse koloniale bewind. Veel wist ze er niet meer van. Ja, het had ruim driehonderd jaar geduurd tot 1898, toen de Amerikanen het bewind overnamen. En in 1946 werd de republiek der Filipijnen uitgeroepen. Maar haar geboorteland kon haar gestolen worden; ze praatte er liever niet over. Toen Mac meer wilde weten over haar roots, hield ze de boot dan ook af. Annemarie wist waarom. En toen gebeurde het onvermijdelijke. Mac kreeg een telefoontje van het ziekenhuis of hij onmiddellijk voor een spoedoperatie wilde komen. Hij nam snel afscheid en wenste de achterblijvers nog een prettige voortzetting van de maaltijd.

39 Omdat Dick ingeroosterd stond voor een operatie en Annemarie gemakkelijker gemist kon worden, ging ze alleen naar Suvarnabhumi om Peter en Marloes op te halen, die aan hun huwelijksreis waren begonnen. Ze zouden drie weken blijven: de eerste paar dagen in Bangkok om te acclimatiseren en daarna op het vakantie-eiland Koh Phi Phi. Marloes meldde telefonisch dat ze aangekomen waren en nu wachtten bij Immigration. Annemarie herinnerde zich haar lange wachttijd van destijds. De autoriteiten hadden beloofd dat er maatregelen waren genomen om die terug te brengen tot maximaal een uur, maar zoals zoveel in Thailand bleef het bij mooie woorden. Het duurde en duurde maar; Annemarie werd er kriegelig van.

40 Annemarie was gekomen met de Airport Rail Link, een light rail verbinding met het centrum van Bangkok en zo ging ze ook weer terug, nu in het gezelschap van Peter en Marloes. De ARL was sneller en goedkoper dan een taxi en bood op twee stations een overstapmogelijkheid op de metro. Annemarie had voor hen een hotelkamer geboekt, niet ver van het ziekenhuis. In de lobby van het hotel voegde Dick zich bij hen. Marloes zag dat hij zijn blik richtte op haar buik. Ze glimlachte: ‘Nee, nog niet.’ Peter stortte zich op de Engelstalige Bangkok Post. Waardeloos systeem, zo’n stokkrant, vond hij en hing hem snel weer terug in het rek.

41 De volgende dag gingen de dames als eerste winkelen. Annemarie had enkele dagen vrij genomen en Theresia gevraagd mee te gaan. Wel zo gezellig met zijn drieën. Op naar terminal 21, een shoppingmall met een ruime hoge hal, waar elke verdieping een landenthema heeft. Zoals Annemarie zei: Je kunt er tenminste ademhalen in plaats van MBK. Nauwe bedoening, daar krijg ik bijkans last van claustrofobie. Ze dronken koffie en aten een taartje, want ook Marloes en Theresia hoefden zich geen zorgen te maken over de lijn. Peter ging niet mee. Hij hield niet van winkelen, een afkeer die hij met veel mannen deelde. Hij keek in de krant wat er zoal te beleven was en ging naar het Bangkok Art and Culture Centre, een trefplaats van alternatievelingen, snobs en nerds.

42 Annemarie’s poging Theresia en Mac aan elkaar te koppelen was mislukt door het vroegtijdig vertrek van Mac omdat hij was opgeroepen voor een spoedoperatie. Maar Annemarie was er de persoon niet naar om snel op te geven. Ze peinsde over een tweede kans. Vroeg Dick om na te gaan wat Mac van Theresia vond, maar hij had geen trek in de spelletjes van Annemarie. Ze kon het natuurlijk zelf ook vragen, maar dat zou wel erg doorzichtig zijn. Misschien was het beter het aan het toeval over te laten. De lunchpauze was daarvoor het geschiktste moment alhoewel artsen niet geacht worden met verpleegsters aan één tafel te zitten. Afwachten maar.

43 Annemarie en Theresia spraken vaak af om samen te lunchen in het ziekenhuis restaurant, een restaurant opgezet volgens het foodcourt systeem. Er waren keukentjes waarin Thaise gerechten werden bereid, elk met een beperkt aantal, en er was een keukentje met farang gerechten. Bij de ingang kregen de bezoekers een creditcard die bij de uitgang moest worden afgerekend. Het lot was hen gunstig gezind, want ze zagen dat Mac er was. Hij zat alleen aan een tafeltje, een ideale positie om Cupido aan het werk te zetten. ‘Do you mind if we sit down with you?’, vroeg Annemarie quasi-nonchalant. Mac had geen bezwaar. De strenge hiërarchie kon hem gestolen worden. De twee vrouwen haalden hun eten op, elk bij een andere keuken, en schoven aan.

44 Het gesprek wilde niet erg vlotten. De tijd was ook te kort om een meer dan oppervlakkig gesprekje te voeren. Annemarie had er wel een beetje de p over in, want ze had lang gewacht op een gelegenheid als deze dag. Bij Peter en Marloes was het stukken gemakkelijker gegaan. Bij Theresia en Mac was het nog lang geen gelopen race. In tegendeel, ze stonden nog niet eens in de startblokken. Dick reageerde nuchter toen ze over de lunch vertelde. ‘Liefje, je kunt niets forceren. Het gaat zoals het gaat. Laat het los. Jij kunt de vonk niet ontsteken. Dat moeten ze zelf doen.’ Dat besef drong ook langzaam tot Annemarie door.

45 Marloes en Peter hadden Bangkok verruild voor Koh Phi Phi. In de hoofdstad hadden ze het rustig aan gedaan en de tijd genomen om enkele bezienswaardigheden te bekijken, zoals het Grand Palace en Wat Phra Kaew, Wat Arun en Wat Pho. De avondmaaltijden hadden ze samen met Annemarie en Dick gebruikt. Marloes vond de avondmarkt op Patpong tegenvallen: veel van hetzelfde met de onzekerheid of de merkartikelen die er te koop waren, wel echt waren. Ze slenterden ook door Soi Cowboy, een luidruchtig straatje met veel neon, waar de dresscode voor de bargirls zo bloot mogelijk is. Peter en Dick konden er niet opgewonden van raken. Dat voorrecht genoten alleen hun partners.

46 Dick was eenmaal een avondje naar Soi Cowboy gegaan, toen Annemarie nog in Nederland was. Hij had een bar uitgezocht met een toepasselijke naam, Crazy House. Voor de bar deden de bargirls, gekleed in korte rokjes en geschoeid in knielaarsjes, alle mogelijke moeite klanten naar binnen te lokken. Daar stonden andere Barbies op een verhoging verveeld te kronkelen om palen. Het was er aangenaam koel, maar het geluidsvolume maakte elk gesprek onmogelijk. Dus nam Dick voor de bar plaats aan een hoge partytafel en bestelde een biertje. Een meisje kwam ongevraagd naast hem zitten. Ze stelde de standaard-vragen What’s your name, Where you from, You marry, You buy me drink, I want come with you, waarna haar Engelse vocabulaire uitgeput was.

47 Zelden duurde een cafébezoek zo kort als toen. Hij rekende af, stopte een briefje van 100 baht in haar bh-tje, stelde de diagnose siliconen en vertrok. Ook de biljartzalen trokken hem niet of beter gezegd het publiek beviel hem niet. Veel mannen met bierbuik, tatoeages, kaalgeschoren schedel en behangen met kettingen en andere sieraden. Niet het soort publiek waarmee hij een interessant gesprek zou kunnen voeren. Dus slenterde hij naar het eind van de straat en streek neer op de patio van The Old Dutch, een café-restaurant ooit begonnen door een Nederlander getuige de vele oude inmiddels vergeelde ansichtkaarten van Amsterdam aan de muur. Sindsdien was hij nooit meer in Soi Cowboy geweest.

48 Mac had Nederlandse wortels. Zijn ouders waren kort na de oorlog geëmigreerd naar de VS. Maar over Nederland wist hij niet veel en Nederlands sprak hij niet. Zijn ouders wilden dat ook thuis Engels werd gesproken. Hij was wel een keer op vakantie in Nederland geweest. In Amsterdam een boottochtje over de grachten gemaakt, zich in Volendam laten fotograferen in de traditionele dracht die alleen nog maar voor toeristen wordt gedragen, Rotterdam bekeken vanuit de ronddraaiende Space Tower en een uitstapje naar de molens van Kinderdijk gemaakt. Nederland vormde naast het werk een frequent gespreksonderwerp met Dick. Over hun persoonlijk leven spraken ze niet veel, misschien is dat wel typisch voor mannen. Vrouwen hebben er geen moeite mee.

49 Mac was een heel andere man dan Dick. Mac was gemoedelijk, nam overal de tijd voor en hij was een tikje dikker dan Dick. Dick daarentegen was een pietje precies, niet alleen in de OK maar ook in zijn dagelijkse leven. Hij zou nooit vergeten na gebruik het dopje op de tube tandpasta terug te draaien. Hij at met kleine hapjes. Mac niet. Mac bunkerde, zodat hij altijd sneller klaar was met eten dan Dick. Zijn werkkleding was onberispelijk schoon, maar zijn dagelijkse kloffie kon hem niet schelen. Ahoewel ze hun beste tijd hadden gehad, waren spijkerbroek en T-shirt buiten werktijd goed genoeg. Hoe anders dan de Thaise collega’s die ook in hun vrije tijd hechten aan decorum.

50 Wanneer ze naar bed gingen, las Dick Annemarie voor. Dat deed hij al toen ze in Nederland samen waren. Annemarie luisterde graag naar zijn sonore stem. Ze lag met haar hoofd op zijn borst, terwijl hij haar in proza en poëzie meevoerde op de reizen van de scheepsarts Slauerhoff naar Azië. Ze vond het spijtig dat hij op jonge leeftijd was overleden, maar gelukkig had hij wel een indrukwekkend oeuvre achtergelaten. Annemarie liet tijdens die voorleessessies haar handen soms naar Dick’s kruis glijden. Dick maakte geen bezwaar, hij ging rustig door met voorlezen totdat de spanning hem te veel werd en hij het boek terzijde legde. Hij rolde zich op haar en zei, nog in de ban van de literatuur: ‘Laten we minnekozen, schat.’